Pierwsza placówka dla dzieci z FAS/FASD w regionie już działa

29 września w Wałczu przy Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie oficjalnie rozpoczęło działalność Centrum Terapeutyczne dla dzieci z FAS/FASD i innymi deficytami rozwojowymi, działające w ramach projektu Regionalna Sieć Diagnostyczno-Terapeutyczna. To pierwsza tego typu placówka w regionie, dedykowana dzieciom i młodzieży z pieczy zastępczej oraz osobom wymagającym wsparcia w zakresie zdrowia psychicznego, rozwoju i integracji społecznej.

Placówka powstała dzięki współpracy z Regionalnym Ośrodkiem Polityki Społecznej w Szczecinie, powiatami: wałeckim, myśliborskim, sławieńskim i szczecineckim, oraz Zachodniopomorską Fundacją Pomocy „Tęcza Serc”. Centrum jest przeznaczone przede wszystkim dla dzieci z pieczy zastępczej, rodzin adopcyjnych, objętych asystenturą rodzinną, nadzorem kuratora, lub korzystających z placówek wsparcia dziennego.

Po zakończeniu okresu trwałości projektu, który został w całości sfinansowany ze środków unijnych (wartość inwestycji wyniosła 2,8 mln zł), działalność placówki zostanie rozszerzona na kolejne grupy potrzebujących. Powiat wałecki wniósł wkład własny w postaci udostępnienia pomieszczeń.

Czym jest FAS i FASD?

FAS (Fetal Alcohol Syndrome), czyli płodowy zespół alkoholowy, to poważne zaburzenie będące skutkiem spożywania alkoholu przez matkę w ciąży. Objawia się m.in. charakterystycznymi cechami dysmorficznymi twarzy (wąskie szpary powiekowe, wygładzona rynienka podnosowa, cienka górna warga), niską masą urodzeniową, opóźnieniem rozwoju psychomotorycznego, trudnościami w nauce, koncentracji i funkcjonowaniu społecznym.

Z kolei FASD (Fetal Alcohol Spectrum Disorders) to szersze spektrum zaburzeń poalkoholowych, często mniej widoczne i trudniejsze do zdiagnozowania. Dzieci z FASD mogą mieć subtelne deficyty poznawcze, emocjonalne i behawioralne. Według specjalistów, FASD występuje częściej niż zespół Downa, a dane z powiatu wałeckiego pokazują, że nawet 80% dzieci z pieczy zastępczej może mieć FAS lub cechy spektrum FASD.

Nowoczesne terapie i indywidualne podejście

– Centrum oferuje szeroki wachlarz terapii, m.in.: psychologiczną, logopedyczną, pedagogiczną, integrację sensoryczną, fizjoterapię, terapię funkcji wykonawczych, a także terapię dźwiękiem i aromaterapię. Każdy przypadek traktujemy indywidualnie – podkreśla Roman Rosochacki, dyrektor PCPR w Wałczu. – Już teraz z naszej oferty korzysta ponad 25 dzieci, także z innych powiatów. Zatrudniamy 9 terapeutów i dysponujemy 4 doskonale wyposażonymi salami terapeutycznymi oraz zapleczem socjalnym i biurowym.

Eksperci: każda dawka alkoholu w ciąży może szkodzić

– Każda ilość alkoholu, spożyta na każdym etapie ciąży, może zaszkodzić rozwijającemu się dziecku – przypomina Agnieszka Hartung z Fundacji Pomocy Rodzinie „Tęcza Serc”, prowadzącej Ośrodek Diagnozy i Terapii FAS w Szczecinie. – W zależności od etapu ciąży, uszkodzeniu może ulec inny narząd: mózg, serce, płuca.

Hartung tłumaczy, że FAS i FASD mogą powstać nawet po jednorazowym spożyciu większej ilości alkoholu, np. kilku drinków na czczo – nawet jeśli kobieta nie jest jeszcze świadoma ciąży. – Nie istnieje bezpieczna dawka alkoholu w ciąży – dodaje. – Nawet lampka wina czy jedno piwo mogą prowadzić do mikrouszkodzeń układu nerwowego, które objawiają się zaburzeniami uwagi, impulsywnością, trudnościami w rozumowaniu czy problemami z pamięcią.

W klasycznym FAS obserwuje się dysmorfię twarzy, małogłowie, niską masę urodzeniową i opóźnienia rozwoju psychoruchowego. Jednak spektrum FASD jest bardzo szerokie, podobnie jak w przypadku autyzmu – objawy mogą być subtelne i łatwe do przeoczenia.

– Wiele dzieci z FASD nie trafia nigdy do specjalistów, szczególnie te wychowujące się w rodzinach biologicznych, gdzie temat picia w ciąży bywa przemilczany. Dla wielu kobiet to ogromny emocjonalny ciężar – zauważa Hartung. – W ostatnich latach obserwujemy wzrost liczby diagnoz. Może to wynikać zarówno ze wzrostu świadomości społecznej, jak i, niestety, z nadal powszechnego problemu alkoholizmu w niektórych środowiskach. Chciałabym wierzyć, że to efekt lepszej edukacji, ale niestety w wielu rejonach, zwłaszcza mniejszych miejscowościach, gdzie często problem picia alkoholu przechodzi z pokolenia na pokolenie.

Diagnoza FASD wymaga kompleksowego podejścia: badań psychologicznych, psychiatrycznych, neurologicznych i oceny cech dysmorficznych. – Nie potrzeba dowodu picia – wystarczy uzasadnione podejrzenie ekspozycji na alkohol. Wczesna diagnoza i terapia, szczególnie przed 3. rokiem życia, dają najlepsze efekty. Przebadaliśmy już ponad tysiąc dzieci. Najlepsze rezultaty osiągamy wtedy, gdy opiekunowie są zaangażowani i współpracują z terapeutami – podkreśla ekspertka.

***

W uroczystym otwarciu centrum uczestniczyli przedstawiciele władz lokalnych i wojewódzkich. Starosta Bogdan Wankiewicz zwrócił uwagę, że decyzja o utworzeniu placówki zapadła błyskawicznie i była odpowiedzią na realne potrzeby.

– Kiedy dyrektor ROPS, Dorota Rybarska-Jarosz, zaproponowała ten projekt, nie wahałem się ani chwili. Już wcześniej wspólnie tworzyliśmy miejsce szybkiego reagowania kryzysowego. Teraz idziemy dalej – mówił starosta. – Obok centrum, w którym dziś się znajdujemy, powstaje również nowoczesna placówka opiekuńczo-wychowawcza. Od lat działa tu także PCPR. Chcieliśmy, by wszystkie najważniejsze formy wsparcia były dostępne w jednym miejscu, a nie rozproszone po różnych instytucjach.

– Wałcz i powiat wałecki stają się wzorem do naśladowania dla innych samorządów – podkreśliła Anna Bańkowska, wicemarszałkini województwa zachodniopomorskiego. – Sukces leży nie tylko w inwestycjach w infrastrukturę społeczną, ale w otwartym, nowoczesnym i empatycznym podejściu do wyzwań, z jakimi mierzą się dzieci i ich opiekunowie.

– Żyjemy w czasach, gdy rozwój technologii niesie za sobą nowe zagrożenia – mówił poseł Paweł Suski. – Dzieci coraz częściej cierpią na zaburzenia psychiczne, depresję, uzależnienia od mediów społecznościowych. Historie, które opowiadają terapeuci, są poruszające. Dorośli często nie zdają sobie sprawy ze skali problemu.

– Nowe centrum ma zapewniać diagnozę, terapię i wsparcie rozwojowe dla dzieci w najtrudniejszej sytuacji – szczególnie tych wychowujących się poza rodziną biologiczną – zaznaczyła Dorota Rybarska-Jarosz, dyrektor ROPS. – Noblista James Heckman udowodnił, że największy zwrot z inwestycji przynosi wsparcie rozwoju człowieka od najmłodszych lat, pod warunkiem, że jest ono kompleksowe i systemowe. Co powiedzieć, gdy start życiowy wielu dzieci to walka z ogromnym bagażem traum? Obowiązkiem dorosłych jest im pomóc.